Dəridə çillər necə yaranır?
Dəridə çillərin yaranması prosesi genetika və ətraf mühit amillərinin təsirindən baş verən kompleks bir hadisədir. Çillər, əsasən dəridə melanin adlı piqmentin qeyri-bərabər yığılması nəticəsində yaranır və adətən dəriyə xüsusi bir görünüş verir. İnsanların bir qismində çillər yalnız yay aylarında günəş şüalarına məruz qalma ilə daha çox müəyyən edilir, digərlərində isə qışda da çillər görünər. Bu yazıda dəridə çillərin necə və niyə yarandığını ətraflı şəkildə araşdıracağıq.
Çillərin yaranma mexanizmi
Çillərin yaranması melanosit adlanan hüceyrələrin fəaliyyətindən qaynaqlanır. Melanositlər dərinin alt qatlarında yerləşir və melanin adlı piqment istehsal edir. Melanin dərini günəşin ultrabənövşəyi (UV) şüalarından qoruyur, lakin onun qeyri-bərabər yığılması nəticəsində dəridə çillər yaranır. Genetik olaraq bəzi insanlar melanositlərin fəaliyyəti daha aktivdir və bu da çillərin daha asan və tez yaranmasına səbəb olur. Digər tərəfdən, çillərin sayının artması və ya azalması UV şüalarına məruz qalma ilə birbaşa əlaqəlidir.
Genetik amillər
Genetik faktorlar çillərin yaranmasında ən mühüm rol oynayan amillərdən biridir. Əgər ailənizdəki fərdlərdə çillər varsa, sizin də çillərinizin olması ehtimalı yüksəkdir. MC1R adlı gen çillərin yaranmasında böyük təsirə malikdir. Bu genin mutasiyaları melanin istehsalını artırır və nəticədə dəridə çillərin yaranmasına səbəb olur. MC1R geninin aktivliyi, əsasən açıq dəri rənginə malik insanlarda daha çox müşahidə olunur. Buna görə də bu genin daşıyıcıları çillərin yaranmasına daha meyillidirlər.
Günəşin təsiri
Günəş işığı, xüsusilə də ultrabənövşəyi (UV) şüalar çillərin yaranmasında əsas amillərdən biridir. UV şüaları melanositlərin fəaliyyətini stimullaşdırır və bu da dəridə melanin yığılmasına səbəb olur. Çillər adətən yaz və yay aylarında günəş işığının təsirindən daha çox görünür, qışda isə solur və ya azalır. Günəş kremindən istifadə etməmək və ya düzgün qorunmamaq çillərin sayının və dərinliyinin artmasına səbəb ola bilər.
Hormonlar və dəri
Hormonlar çillərin yaranmasında dolayısı ilə rol oynayan bir faktordur. Xüsusilə hamiləlik, hormonal dərmanlar və ya pubertat dövrü kimi hormonal dəyişikliklər dəridə melanin istehsalını artıra bilər. Bu vəziyyət çillərin daha qabarıq və geniş ərazilərdə yaranmasına səbəb ola bilər. Hormonların təsiri altında olan dəri günəş işığına qarşı daha həssas olur və bu da çillərin daha çox yaranmasına gətirib çıxarır.
Yaşlanma və çillər
Yaşlanma prosesi də çillərin yaranmasına təsir edə bilər. Yaşlandıqca dəridəki melanositlərin fəaliyyəti dəyişir və bu da melanin istehsalında qeyri-bərabərlik yaradır. Nəticədə, çillərin sayı və intensivliyi yaşla birlikdə arta bilər. Lakin yaşlanma ilə bağlı yaranan çillər gənc yaşlarda meydana gələn çillərdən fərqli olaraq daha qalıcı və tünd rəngli olur.
Dərinin tipi və çillər
Dərinin tipi də çillərin yaranmasında mühüm rol oynayır. Açıq dəri rənginə malik insanlar daha çox çillərə meyilli olurlar, çünki onların dərisindəki melanin miqdarı daha azdır və UV şüalarına qarşı daha həssasdır. Bu isə melanositlərin fəaliyyətini artırır və nəticədə çillər yaranır. Tünd dəriyə malik insanlar isə çillərə qarşı daha dözümlü olur və onların dərisində çillər daha az yaranır.
Qorunma yolları
Çillərin yaranmasının qarşısını almaq üçün günəşdən qorunmaq vacibdir. Günəş kremindən istifadə, günəşli günlərdə açıq hava fəaliyyətlərindən çəkinmək və ya qoruyucu geyimlər geyinmək çillərin yaranmasını əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Həmçinin, UV şüalarından qorunmaq üçün şapka və günəş gözlükləri də istifadə etmək tövsiyə olunur.
