Dişlər niyə çürüyür?
Diş çürüməsi dünya üzrə ən yayılmış diş problemlərindən biridir. İnsanlar arasında diş çürüməsi əksər hallarda doğru olmayan qidalanma və ağız gigiyenasına düzgün riayət etməmək səbəbindən yaranır. Diş çürüməsi prosesi dişin emalı üzərində yaşayan bakteriyaların şəkər və karbohidratları parçalaması nəticəsində meydana gəlir. Bu bakteriyalar diş səthində bir növ asid istehsal edir və bu asid dişin emal qatını zəiflədərək çürüməsinə səbəb olur. Diş çürüməsi ağızda yaşayan bakteriyaların miqdarı, tüpürcək ifrazatı, dişlərin fırçalanma tezliyi və istifadə olunan qidalarla birbaşa əlaqəlidir. Ancaq diş çürüməsinin səbəbləri sadəcə bu amillərlə məhdudlaşmır. Genetik faktorlar, bəzi xəstəliklər və dərmanların istifadəsi də diş çürüməsinə yol aça bilər. Dişlərinizin sağlam qalması üçün əsas amilləri bilmək və onlara diqqət yetirmək vacibdir. Bu yazıda diş çürüməsinin səbəbləri və qarşısını almağın yolları haqqında məlumat verəcəyik.
Şəkər və karbohidratların təsiri
Şəkər və karbohidratlar diş çürüməsinin əsas səbəblərindən biridir. Ağızda yaşayan bakteriyalar bu maddələri qida olaraq istifadə edir və nəticədə asid istehsal edir. Asid dişin emal qatını zəiflədir və zamanla çürüklərin yaranmasına səbəb olur. Xüsusilə şirin içkilər, şirniyyatlar, çipslər və çörək kimi məhsullar çürüklərin yaranmasını sürətləndirir. Şəkərli qidaların tez-tez və çox miqdarda istehlakı çürük riskini artırır. Qida qalıqları ağızda uzun müddət qaldıqda bakteriyalar daha çox asid istehsal edir və bu da dişlərin zədələnməsinə gətirib çıxarır. Karbohidratlar, xüsusilə də şəkər, ağızda fermentləşərək turşu mühitin yaranmasına səbəb olur ki, bu da emalın məhv olmasına gətirib çıxarır. Şirin qidaların qəbulundan sonra dişlərin fırçalanması və ağızın su ilə yaxalanması bu prosesin qarşısını ala bilər. Bununla belə, şəkər və karbohidratlardan mümkün qədər az istifadə etmək diş sağlamlığının qorunmasında mühüm rol oynayır.
Ağız gigiyenasına düzgün riayət etməmək
Ağız gigiyenasının düzgün qaydada yerinə yetirilməməsi diş çürüməsinin başlıca səbəblərindən biridir. Dişlərin gündə ən az iki dəfə, xüsusən də yeməkdən sonra fırçalanmaması dişlərin üzərində bakteriyaların yığılmasına şərait yaradır. Bu bakteriyalar qida qalıqları ilə qidalanaraq çoxalır və diş səthində asid istehsal edir. Asid dişlərin emal qatını zəiflədir və çürüməyə səbəb olur. Diş ipindən istifadə edilməməsi dişlərin arasında qalan qida qalıqlarının çıxarılmamasına səbəb ola bilər, bu da çürüklərin yaranmasına şərait yaradır. Bundan başqa, ağız yuyucu vasitələrin istifadə edilməməsi ağızda bakteriyaların artmasına gətirib çıxarır. Mütəmadi diş həkimi yoxlamalarına getməmək də problemlərin erkən mərhələdə aşkarlanmasına və qarşısının alınmasına mane olur. Dişlərin düzgün və vaxtında təmizlənməsi çürüklərin yaranmasının qarşısını almaq üçün ən sadə və effektiv yoldur.
Genetik faktorlar
Genetik faktorlar da diş çürüməsinə təsir edən mühüm amillərdən biridir. Bəzi insanların diş emalı daha zəif və ya diş minası daha incə olur ki, bu da onları çürüklərə daha həssas edir. Genetik olaraq bəzi fərdlərdə tüpürcək ifrazatı az ola bilər ki, bu da ağızda təbii yuyulma prosesinin zəifləməsinə səbəb olur. Ailə üzvlərində diş çürüməsi problemi olan insanlar da daha çox risk altındadırlar. Həmçinin, bəzi genetik xəstəliklər, məsələn, amelogenesis imperfekta dişlərin normal inkişafına mane olur və çürüklərə səbəb ola bilər. Dişlərin sağlam qalması üçün diş həkimi ilə mütəmadi əlaqə saxlamaq və genetik risklərə qarşı tədbirlər görmək vacibdir. Genetik faktorların təsirini azaltmaq üçün düzgün ağız gigiyenasına riayət etmək və sağlam qidalanmaq da mühümdür.
Dərman istifadəsi və ağızda quru mühit
Bəzi dərmanlar diş çürüməsi riskini artırır. Məsələn, antihistaminlər, antidepresanlar və qan təzyiqi dərmanları ağızda quru mühit yarada bilər. Tüpürcəyin azalması ağızda təbii yuyulma və bakteriyaların təmizlənməsi prosesinin pozulmasına səbəb olur. Tüpürcək dişlərin üzərindəki qida qalıqlarını və bakteriyaları təmizləyərək diş çürüməsinin qarşısını alır. Ağızda quru mühit bakteriyaların çoxalmasına şərait yaradır və bu da dişlərin daha tez çürüməsinə səbəb olur. Dərmanların yan təsiri olaraq ağızda quru mühit yaranarsa, daha çox su içmək, ağız yuyucu vasitələrdən istifadə etmək və diş həkimi ilə məsləhətləşmək məsləhətdir. Ayrıca, diş çürüməsinə qarşı tədbir olaraq xüsusi fluorlu diş pastalarından istifadə etmək də faydalıdır.
Diş çürüməsinin qarşısını necə almaq olar?
Diş çürüməsinin qarşısını almaq üçün bir sıra sadə, lakin effektiv tədbirlər görmək mümkündür. Gündə ən az iki dəfə yeməkdən sonra dişlərin fırçalanması vacibdir. Diş ipindən istifadə etmək dişlərin arasında qalan qida qalıqlarının təmizlənməsinə kömək edir. Ağız yuyucu vasitələrin istifadəsi bakteriyaların sayını azaldır və ağız gigiyenasını təmin edir. Şəkərli qidaların və içkilərin istehlakını azaltmaq, su içmək və sağlam qidalanmaq diş çürüməsinin qarşısını almaq üçün əhəmiyyətlidir. Həmçinin, mütəmadi olaraq diş həkimi yoxlamalarına getmək və profilaktik tədbirlər görmək lazımdır. Fluorlu diş pastalarından istifadə etmək dişlərin emal qatını gücləndirir və onları çürümələrdən qoruyur. Bu tədbirlər dişlərin sağlam qalmasına və çürüklərin yaranmasının qarşısını almağa kömək edəcək.
