Kalsium nədir?
Kalsium insan bədənində ən çox rast gəlinən mineraldır və sümük, diş sağlamlığı, əzələlərin düzgün fəaliyyəti, sinir sistemi və qan laxtalanması kimi mühüm funksiyalarda əsas rol oynayır. Bu mineral, xüsusilə uşaqlıq və yeniyetməlik dövrlərində sümüklərin və dişlərin inkişafı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Həmçinin, kalsium bədənin enerjili olmasına və immun sisteminin güclənməsinə kömək edir. Kalsiumu əsasən süd məhsulları, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və bəzi dəniz məhsullarından əldə etmək mümkündür. Kalsium çatışmazlığı isə sümüklərin zəifləməsi, osteoporoz və digər sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Kalsiumun insan sağlamlığındakı rolu
Kalsium sağlam sümüklər və dişlərin formalaşmasında əsas elementdir. O bədənin təxminən 99%-i sümüklərdə və dişlərdə depolanır, qalan 1%-i isə qanda, əzələlərdə və hüceyrələrdə fəaliyyət göstərir. Əzələ daralması, sinir ötürücülüyü və hüceyrə membranlarının funksiyası üçün də kalsium vacibdir. Kalsiumun çatışmazlığı əzələ spazmları, diş problemləri və sümüklərin zəifləməsi ilə nəticələnə bilər. Xüsusilə yaşlılar, qadınlar və böyümə dövründə olan uşaqlar üçün kalsium qəbulu olduqca əhəmiyyətlidir. Həmçinin, hamiləlik dövründə olan qadınlar üçün də kalsiumun kifayət qədər alınması ana və körpənin sağlamlığı üçün vacibdir.
Kalsium mənbələri
Kalsiumu təbii yolla əldə etmək üçün müxtəlif qida mənbələri mövcuddur. Ən çox tanınan kalsium mənbələri arasında süd, pendir, qatıq kimi süd məhsulları yer alır. Eyni zamanda, brokoli, ispanaq, kələm kimi yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər də kalsiumla zəngindir. Bəzi dəniz məhsulları, məsələn, sardina və losos kimi balıqlar da kalsium ehtiva edir. Bununla yanaşı, badam, fındıq və toxumlar da kalsiumun təbii mənbələrindən biridir. Hazırda, kalsium əlavələri də kalsium ehtiyacını qarşılamaq üçün istifadə edilən alternativlər arasındadır.
Kalsiumun çatışmazlığı və simptomları
Kalsium çatışmazlığı ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Xüsusilə, uşaqlıq dövründə və yaşlı insanlarda kalsium çatışmazlığı sümük zəifliyinə, osteoporoz və raxit kimi xəstəliklərə yol aça bilər. Bədəndə kalsiumun aşağı səviyyəsi əzələ spazmları, dırnaq qırılması, diş problemləri və yorğunluq kimi simptomlara səbəb ola bilər. Həmçinin, çatışmazlıq ürək-damar sistemi üçün də risk faktoru yaradır. Uzunmüddətli kalsium çatışmazlığı isə sümüklərin asanlıqla qırılmasına və skeletin zədələnməsinə gətirib çıxara bilər.
Kalsiumun həddindən artıq qəbulu və yan təsirləri
Kalsiumun həddindən artıq qəbulu da sağlamlıq üçün zərərlidir. Kalsiumun çox alınması böyrək daşlarının yaranmasına, hiperkalsemiya (qan kalsiumunun yüksək olması) və qəbizlik kimi problemlərə səbəb ola bilər. Həmçinin, yüksək kalsium səviyyəsi dəmir və sink kimi digər mineralların sovrulmasını əngəlləyə bilər. Kalsium əlavələri istifadə edərkən və ya kalsiumla zəngin qidaları çox qəbul edərkən mütləq həkim məsləhəti ilə hərəkət edilməlidir. Həddindən artıq kalsium qəbulu ürək-damar xəstəliklərinin riskini də artırır.
Kalsiumun uşaqlar və yeniyetmələr üçün əhəmiyyəti
Uşaqlar və yeniyetmələrdə kalsium qəbulu sümüklərin düzgün inkişafı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu dövrlərdə sümük kütləsinin formalaşması sürətlə baş verir və kifayət qədər kalsium qəbul edilməsi gələcəkdə osteoporoz riskinin azalmasına kömək edir. Kalsiumun yetərli qəbulu böyümə və inkişaf prosesini dəstəkləyir. Yeniyetmələr üçün gündəlik kalsium ehtiyacı təxminən 1300 mq təşkil edir və bu onların sağlam inkişafı üçün vacibdir.
Kalsium əlavələrinin istifadəsi
Kalsium əlavələri qida ilə kifayət qədər kalsium əldə edə bilməyən insanlar üçün alternativdir. Xüsusilə, süd məhsullarına allergiyası olanlar və ya vegan pəhrizi tətbiq edənlər kalsium əlavələrindən istifadə edə bilərlər. Kalsium karbonat və kalsium sitrat ən çox istifadə edilən kalsium əlavələri arasındadır. Ancaq bu əlavələrdən istifadə edərkən həkim nəzarəti altında olmaq tövsiyə edilir. Kalsium əlavələrinin düzgün dozalarda alınması sağlamlıq problemlərinin qarşısını almağa kömək edir.
Kalsiumun digər minerallarla qarşılıqlı təsiri
Kalsium bədənimizdə digər minerallarla qarşılıqlı təsir göstərir. Xüsusilə D vitamini kalsiumun sovrulmasını dəstəkləyir və kalsium çatışmazlığının qarşısını alır. Eyni zamanda, maqnezium və fosfor kimi minerallar da kalsiumun bədəndə düzgün işləməsi üçün lazımdır. Bu minerallar arasındakı balans sağlamlıq üçün vacibdir və onların düzgün nisbətlərdə alınması bədən funksiyalarını dəstəkləyir. Kalsium dəmirin sovrulmasına da təsir edə bilər, buna görə də bu mineralların qəbulu arasında vaxt fərqi qoyulmalıdır.
