Mövsümi xəstəliklərə nələr aiddir?
Mövsümi xəstəliklər ilin müəyyən fəsillərində daha çox yayılır və insan sağlamlığına ciddi təsir göstərə bilər. Fəsillərin dəyişməsi ilə temperatur və hava şəraiti dəyişir, bu da bəzi xəstəliklərin inkişafına və yayılmasına səbəb olur. Xüsusilə, qış və yaz fəsillərində soyuqdəymə, qrip və allergik reaksiyalar kimi xəstəliklər daha çox müşahidə olunur. Bununla yanaşı, mövsümi xəstəliklər həm uşaqlarda, həm də yaşlılarda daha çox yayılır, çünki onların immun sistemi zəif ola bilər. Bu yazıda mövsümi xəstəliklərin əsas növləri, səbəbləri və onlarla mübarizə yolları haqqında danışılacaq.
1. Soyuqdəymə və qrip
Soyuqdəymə və qrip ən çox yayılmış mövsümi xəstəliklərdən biridir. Bu xəstəliklər əsasən qış aylarında ortaya çıxır və havanın soyuqlaşması ilə əlaqədardır. Soyuq havalarda insanların qapalı mühitlərdə daha çox vaxt keçirməsi mikrobların yayılmasına şərait yaradır. Soyuqdəymə əsasən boğaz ağrısı, burun axıntısı, halsızlıq kimi simptomlarla özünü göstərir. Qrip isə daha ağır simptomlarla müşayiət olunur, o cümlədən yüksək qızdırma, əzələ ağrıları və ümumi zəiflik yaradır. Bu xəstəliklərin qarşısını almaq üçün immuniteti gücləndirən qida qəbul etmək və peyvəndlənmə vacibdir. Xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almaq üçün əlləri tez-tez yumaq və sıx təmasdan qaçmaq tövsiyə olunur.
2. Allergik reaksiyalar
Allergik reaksiyalar, xüsusilə yaz və payız aylarında tez-tez müşahidə olunur. Bitki tozları və çiçəklərin tozlanması zamanı havada artan allergenlər həssas insanlarda allergik reaksiyalara səbəb olur. Allergiyanın simptomlarına burun axıntısı, göz yaşarması, dəri qaşınması və öskürək daxildir. Allergiyadan qorunmaq üçün evdə və açıq havada allergenlərin təsirini minimuma endirmək lazımdır. Bu havanın rütubətini tənzimləmək, tozlu yerlərdən uzaq durmaq və allergik preparatlardan istifadə etməklə mümkündür. Həmçinin, mövsümi allergiyaların qarşısını almaq üçün vaxtında həkimə müraciət etmək və məsləhət almaq vacibdir.
3. Astma və tənəffüs problemləri
Mövsümi dəyişikliklər astma xəstələrinə mənfi təsir göstərə bilər. Xüsusilə, qış aylarında soyuq hava astma tutmalarının artmasına səbəb ola bilər. Yaz və payız aylarında isə polen və tozcuqların artması astma xəstələrində nəfəs darlığı və öskürəklə müşayiət olunan simptomları gücləndirir. Astma xəstələri bu mövsümi təsirləri azaltmaq üçün müalicə planına ciddi şəkildə riayət etməli və havanın keyfiyyətini nəzarətdə saxlamalıdırlar. Bununla yanaşı, tənəffüs yollarını qorumaq üçün düzgün hava filtrləri və maskalar istifadə olunmalıdır. Mövsümi dəyişikliklər zamanı astma tutmalarının qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər görmək vacibdir.
4. Mədə-bağırsaq problemləri
Yay aylarında artan temperatur mədə-bağırsaq infeksiyalarının yayılmasına səbəb olur. Qida və suyun düzgün saxlanılmaması, gigiyenik şərtlərin pozulması mədə-bağırsaq xəstəliklərinin artmasına şərait yaradır. Əsas simptomlara ishal, qusma, qarın ağrısı və zəiflik daxildir. Mövsümi mədə-bağırsaq problemlərindən qorunmaq üçün qidanın keyfiyyətinə diqqət yetirmək və gigiyenik tədbirləri gücləndirmək vacibdir. Təmiz su içmək, düzgün bişirilmiş qida qəbul etmək və şəxsi gigiyenaya əməl etmək infeksiyaların qarşısını almağa kömək edir. Yay aylarında, xüsusilə çimərliklərdə və ictimai yerlərdə gigiyenaya xüsusi diqqət yetirilməlidir.
5. Dəri problemləri
Yay və yaz aylarında günəşin ultrabənövşəyi (UV) şüaları dəri problemlərinə səbəb ola bilər. Günəş yanıqları, dəri quruluğu və hətta dəri xərçəngi kimi xəstəliklər bu dövrlərdə daha çox yayılır. Günəşdən qorunmaq üçün yüksək SPF göstəricili günəş kremlərindən istifadə etmək, açıq rəngli geyimlər geyinmək və uzun müddət günəş altında qalmaqdan çəkinmək vacibdir. Həmçinin, payız aylarında dəri quruluğu artdığı üçün nəmləndirici vasitələrdən istifadə etmək tövsiyə olunur. Mövsümi dəri problemlərini azaldan tədbirlər görülməli və dərinin sağlamlığı qorunmalıdır.
6. Oynaqlarda və sümüklərdə ağrılar
Soyuq havalarda oynaqlarda və sümüklərdə ağrılar daha da kəskinləşə bilər. Xüsusilə, yaşlı insanlarda artrit kimi xəstəliklər qış aylarında daha çox narahatlıq yaradır. Soyuq hava oynaq iltihabını gücləndirir və hərəkət qabiliyyətini məhdudlaşdırır. Bununla mübarizə aparmaq üçün isti geyinmək, oynaq ağrılarına qarşı masaj və fiziki hərəkətlərdən istifadə etmək vacibdir. Həmçinin, mövsümi ağrıların qarşısını almaq üçün xüsusi vitamin və mineral əlavələri qəbul edilməlidir. Bu tədbirlər mövsümi dəyişikliklər zamanı ağrıların azaldılmasına kömək edir.
7. İmmunitetin zəifləməsi
Mövsümi dəyişikliklər immun sistemini zəiflədə bilər. Qış aylarında soyuq hava, günəş işığının azlığı və qida rasionundakı dəyişikliklər immunitetin zəifləməsinə səbəb olur. Bu da orqanizmin xəstəliklərə qarşı müqavimətini azaldır. İmmuniteti gücləndirmək üçün vitamin və minerallarla zəngin qidalar qəbul etmək, fiziki aktivliyi artırmaq və yuxu rejimini nizamlamaq vacibdir. Mövsümi xəstəliklərdən qorunmaq üçün immuniteti gücləndirən təbii vasitələrdən istifadə etmək, xüsusilə C vitamini və sink qəbul etmək faydalıdır.
8. Mövsümi depressiya
Mövsümi dəyişikliklər psixoloji sağlamlığa da təsir göstərə bilər. Xüsusilə, qış aylarında günəş işığının azlığı mövsümi depressiya adlanan xəstəliyin yaranmasına səbəb olur. Bu daha çox yorğunluq, motivasiya itkisi və enerji azlığı ilə özünü göstərir. Mövsümi depressiyanın qarşısını almaq üçün açıq havada daha çox vaxt keçirmək, fiziki fəaliyyətlə məşğul olmaq və balanslı qidalanmaq vacibdir. Bununla yanaşı, psixoloji dəstək almaq və mövsümi dəyişikliklərə uyğunlaşmaq da bu vəziyyətin təsirini azalda bilər.
9. Göz sağlamlığı problemləri
Mövsümi dəyişikliklər göz sağlamlığına da mənfi təsir göstərə bilər. Qış aylarında gözlərdə quruluq və iltihab kimi problemlər yaranır, xüsusilə də qapalı mühitlərdə uzun müddət vaxt keçirildikdə. Yay aylarında isə güclü günəş işığı gözlərə zərər verə bilər. Göz sağlamlığını qorumaq üçün yay aylarında günəş eynəklərindən istifadə etmək və qış aylarında qapalı mühitlərin nəmləndirilməsinə diqqət yetirmək lazımdır. Həmçinin, mövsümi təsirlərə qarşı göz damcıları və vitaminlərlə dəstəklənmək göz sağlamlığının qorunmasına kömək edir.
10. Mövsümi xəstəliklərdən qorunma yolları
Mövsümi xəstəliklərdən qorunmaq üçün qabaqlayıcı tədbirlər görmək vacibdir. Əlləri tez-tez yumaq, sağlam qidalanmaq, mövsümə uyğun geyimlər seçmək və fiziki aktivliyi artırmaq bu xəstəliklərin qarşısını almağa kömək edir. Peyvəndlənmək də mövsümi xəstəliklərdən qorunmağın effektiv yollarından biridir, xüsusilə qrip və soyuqdəymə hallarında. Hər mövsümün tələblərinə uyğun olaraq qidalanma rejimi və gündəlik vərdişləri dəyişmək vacibdir. Misal üçün, qış aylarında C vitamini ilə zəngin meyvələrə və tərəvəzlərə üstünlük vermək immuniteti gücləndirir, yay aylarında isə daha çox maye qəbul etmək və bədəni sərin saxlamaq vacibdir. Bundan əlavə, hər mövsümdə sağlamlıq yoxlamalarından keçmək və erkən simptomlar müşahidə edildikdə həkimə müraciət etmək lazımdır. Həmçinin, stressi idarə etmək və yuxu rejimini nizamlamaq da ümumi sağlamlığı qorumağa kömək edir.
