Niyə bəzi insanlar qaranlıqdan qorxurlar?
Qaranlıq çox insan üçün gizli bir qorxu mənbəyidir. Tarix boyu qaranlıqla bağlı narahatlıq və qorxu hissi insan təbiətinin bir parçası olmuşdur. Bu qorxunun səbəbləri təkcə uşaq yaşlarında formalaşmış ola bilməz, qaranlıqdan qorxmanın səbəbləri müxtəlifdir və yaşa, təcrübələrə, psixoloji vəziyyətə görə dəyişir. Bu yazıda qaranlıqdan qorxmanın əsas səbəbləri və bu qorxunun öhdəsindən gəlmək üçün tətbiq edilə biləcək strategiyalardan bəhs edəcəyik.
Qaranlıq qorxusu nədən yaranır?
Qaranlıq qorxusu (nyktofobiya), əsasən bilinməyən və ya görünməyən təhlükələrə qarşı olan təbii bir reaksiya olaraq yaranır. İnsanlar gözləri qaranlığa uyğunlaşana qədər görmə qabiliyyətlərini itirirlər ki, bu da qorxu və narahatlıq yaradır. Həmçinin, tarix boyu qaranlıqla əlaqələndirilən miflər, əfsanələr və hekayələr də bu qorxunun inkişafında mühüm rol oynayır. Bəzi insanlar uşaqlıqda yaşadıqları mənfi təcrübələr və ya qorxulu filmlərin təsiri altında qaranlıqdan qorxmağa başlaya bilərlər. Qaranlıqda hər hansı bir təhlükənin mövcudluğu barədə qeyri-müəyyənlik, narahatlıq yaradır və bu da insanın qorxu hissini artırır. Psixologiyada bu növ qorxu “görmə çatışmazlığına qarşı reaksiya” olaraq adlandırılır.
Qaranlıqdan qorxunun bioloji səbəbləri
İnsan beyni qaranlıqda potensial təhlükələri daha tez müəyyən etməyə meyillidir. Bu qədimdən qalma bir mexanizmdir və həyatda qalmaq üçün əhəmiyyətli olmuşdur. Gecə vaxtı yırtıcılar və digər təhlükələr daha çox aktiv olurdu və buna görə də insanlar qaranlıqdan qorxaraq daha ehtiyatlı davranırdılar. Beynin amiqdala adlanan hissəsi qorxu reaksiyasını tənzimləyir və qaranlıqda amiqdala daha çox aktivləşir. Bu bioloji mexanizmin nəticəsi olaraq insanlar qaranlıqda daha həyəcanlı və ehtiyatlı olurlar. Beyin hətta ən kiçik səsləri belə böyük təhlükələr kimi qəbul edə bilər, bu da qaranlıqdan qorxmanın davam etməsinə səbəb olur.
Uşaqlıq təcrübələrinin rolu
Uşaqlıqda yaşanan mənfi təcrübələr qaranlıq qorxusunun yaranmasında böyük rol oynaya bilər. Məsələn, uşaqkən qaranlıqda tək qalmaq, qorxulu hekayələrə qulaq asmaq və ya qorxunc filmlər izləmək qaranlıqdan qorxunun formalaşmasına səbəb ola bilər. Həmçinin, valideynlərin və ya baxıcıların qaranlıqdan qorxan reaksiyaları da uşaqlara ötürülə bilər. Uşaqlar yetkinlərin reaksiyalarını təqlid etməyə meyillidir və əgər onlar qaranlıqda qorxu və narahatlıq göstərirsə, uşaqlar da buna uyğun reaksiya verə bilərlər. Uşaq beyni hadisələri anlamlandırarkən ətrafdakıları müşahidə edər və öyrənər, bu da qaranlıqdan qorxmanın əsaslarından biridir.
Qaranlıq qorxusunun psixoloji səbəbləri
Qaranlıq qorxusu insanın daxili dünyasındakı müəyyən problemlərin əlaməti ola bilər. Məsələn, stress, narahatlıq və depressiya kimi psixoloji vəziyyətlər qaranlıqdan qorxmanı gücləndirə bilər. Bu vəziyyətlərdə olan insanlar qaranlıqda daha çox narahatlıq və həyəcan hiss edə bilərlər. Qaranlıqda tək qalmaq, narahatlıq və narahatlıq kimi psixoloji problemlərin simptomlarını artırır. Psixoloqlar qaranlıqdan qorxunun insanın daxili narahatlıqlarını və qeyri-müəyyənliklərə qarşı olan həssaslığını əks etdirdiyini düşünürlər. Bəzən qaranlıqdan qorxma fərdin özünü qoruma instinktindən qaynaqlanan bir vəziyyətdir.
Qaranlıq qorxusunun öhdəsindən necə gəlmək olar?
Qaranlıqdan qorxunun öhdəsindən gəlmək üçün bir neçə üsul mövcuddur. İlk olaraq, bu qorxunun səbəbini anlamaq və onunla üzləşmək önəmlidir. Məsələn, bu qorxu uşaqlıqdan qalma bir təcrübənin nəticəsidirsə, bu təcrübəni analiz etmək və onunla barışmaq vacibdir. BDT kimi terapiya üsulları qaranlıqdan qorxunun aradan qaldırılmasında effektivdir. Həmçinin, meditasiya, nəfəs alma texnikaları və digər rahatlama metodları da qorxunun azaldılmasına kömək edə bilər. Qaranlıqda rahat olmaq üçün kiçik addımlar atmaq, məsələn, gecə lampası ilə yatmaq və ya qaranlıqda qısa müddət qalmaq qorxunun öhdəsindən gəlməyə kömək edə bilər.
Nəticə
Qaranlıq qorxusu insan təbiətinin bir parçasıdır və müxtəlif səbəblərə əsaslanır. Bioloji, psixoloji və sosial faktorlar bu qorxunun yaranmasına təsir edir. Hər bir fərd bu qorxu ilə müxtəlif şəkildə üzləşə bilər və onun öhdəsindən gəlmək üçün fərqli üsullar sınaya bilər. Əsas məqsəd qorxunun səbəblərini anlamaq və onunla konstruktiv bir şəkildə mübarizə aparmaqdır.
