Qlükoza nədir?
Qlükoza bədənimiz üçün ən vacib enerji mənbələrindən biridir. Bu sadə şəkər karbohidratların parçalanması nəticəsində yaranır və qan vasitəsilə hüceyrələrə daşınır. Orqanizmimizdə qlükoza səviyyəsinin stabil saxlanması həyati əhəmiyyətə malikdir, çünki o, beyinin və digər əhəmiyyətli orqanların normal işləməsi üçün vacibdir. Qlükozanın çatışmazlığı və ya çoxluğu ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Bu yazıda qlükoza haqqında ətraflı məlumat verəcəyik, onun bədəndə necə işlədiyini, mənbələrini və səviyyəsinin tənzimlənməsini müzakirə edəcəyik.
Qlükoza nədir?
Qlükoza monosaxarid qrupuna aid olan sadə bir şəkərdir və kimyəvi formulu C6H12O6-dur. O, bitkilərin fotosintez prosesi zamanı yaranır və insanlarda qida vasitəsilə qəbul olunur. Qlükoza karbohidratların əsas komponenti olmaqla yanaşı, bədənimizin enerji təminatında mühüm rol oynayır. O, hüceyrələrimiz tərəfindən asanlıqla istifadə oluna bilən bir enerji mənbəyidir. Qlükoza beyinin əsas enerji mənbəyidir və onun çatışmazlığı konsentrasiya və yaddaş problemlərinə səbəb ola bilər. Həmçinin, qlükoza əzələlərin və digər orqanların funksiyasını dəstəkləyir.
Qlükozanın bədəndə rolu
Qlükoza bədəndə enerji mənbəyi kimi xidmət edir. Qida qəbul etdikdə karbohidratlar qlükozaya parçalanır və qan dövranına qarışır. Qan vasitəsilə hüceyrələrə daşınan qlükoza hüceyrə membranının xüsusi transporterləri vasitəsilə hüceyrə daxilinə keçir. Burada o, metabolizm prosesləri zamanı ATP (adenozin trifosfat) adlanan enerji molekulasının istehsalı üçün istifadə olunur. Qlükoza həmçinin qlikogen şəklində qaraciyər və əzələlərdə depolanır və lazım olduqda enerji mənbəyi kimi istifadə olunur.
Qlükoza səviyyəsinin tənzimlənməsi
Qlükoza səviyyəsinin tənzimlənməsi orqanizm üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Bu tənzimləmə insulin və qlükaqon hormonları vasitəsilə həyata keçirilir. Yeməkdən sonra qan qlükoza səviyyəsi yüksəlir və pankreas insulin ifraz edir. İnsulin, hüceyrələrin qlükozanı qəbul etməsini və enerji üçün istifadə etməsini təmin edir. Əgər qlükoza səviyyəsi düşərsə, pankreas qlükaqon hormonu ifraz edir ki, bu da qaraciyərdə depolanmış qlikogeni qlükozaya parçalayır və qan dövranına buraxır. Bu proses qlükoza səviyyəsinin stabil saxlanmasını təmin edir.
Qlükoza mənbələri
Qlükoza əsasən karbohidratlardan əldə edilir. Bura şirin qidalar, meyvələr, tərəvəzlər, dənli bitkilər və nişastalı qidalar daxildir. Çörək, makaron, düyü, kartof kimi nişastalı qidalar qlükozanın əsas mənbələrindən biridir. Qlükoza həm də bəzi süd məhsullarında və şəkərli içkilərdə tapılır. Meyvələrdə təbii şəkər olan fruktoza qlükozaya çevrilir və enerji mənbəyi kimi istifadə olunur. Sağlam və balanslı qidalanma qlükoza səviyyəsinin stabil saxlanmasında mühüm rol oynayır.
Qlükoza çatışmazlığının və çoxluğunun təsirləri
Qlükoza səviyyəsinin normadan kənar olması ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Qlükoza çatışmazlığı hipoglisemiya adlanır və bu vəziyyət halsızlıq, başgicəllənmə, zəiflik və hətta huşun itirilməsinə səbəb ola bilər. Qlükoza səviyyəsinin yüksək olması isə hiperglisemiya adlanır və bu da şəkərli diabet xəstəliyinin əlamətlərindən biridir. Hiperglisemiya uzun müddət davam edərsə, orqanizmin müxtəlif sistemlərinə zərər verə bilər və ciddi komplikasiyalara səbəb ola bilər. Beləliklə, qlükoza səviyyəsinin nəzarətdə saxlanması orqanizm üçün çox vacibdir.
