Kağız necə hazırlanır?
Hər gün istifadə etdiyimiz kağız bəşəriyyətin həyatında inqilabi dəyişikliklər etmiş vacib bir materialdır. O, tarix boyu biliklərin saxlanması, yayılması və sənət əsərlərinin yaradılması üçün əvəzedilməz vasitə olub. Kağızın həyatımızdakı rolunu daha yaxşı başa düşmək üçün onun necə hazırlandığını öyrənmək vacibdir. Kitablardan qəzetlərə, rəsmi sənədlərdən məktəb dəftərlərinə qədər hər sahədə kağız istifadə olunur. Lakin bir çox insan kağızın mürəkkəb bir istehsal prosesinin nəticəsi olduğunu nəzərə almır. Hər bir kağız vərəqi xammalın toplanmasından emalına, müxtəlif mərhələlərdən keçərək formalaşır. Bu prosesin hər addımı həm texnoloji bilik, həm də təcrübə tələb edir. Kağız istehsalı təkcə texnologiya deyil, həm də davamlılıq baxımından əhəmiyyətlidir, çünki xammalın düzgün istifadəsi təbiətə təsiri minimuma endirir.
Kağız istehsalında texnologiyanın rolu getdikcə daha vacib hala gəlir. Ənənəvi metodlar yerini müasir, ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyalara buraxır. Məsələn, əvvəllər yalnız mexaniki üsullarla hazırlanan kağızlar indi kimyəvi və bioloji proseslərin birləşməsi ilə istehsal olunur. Bu dəyişikliklər həm məhsulun keyfiyyətini artırır, həm də təbiətə daha az zərər vurur. Eyni zamanda, kağız istehsalı prosesi müxtəlif sənaye və istehlak tələblərinə uyğun şəkildə fərqlənir. Qəzetlər üçün yüngül və ucuz kağız növləri seçilərkən, sənət əsərləri və ya yüksək keyfiyyətli çap üçün xüsusi hazırlanmış kağızlara üstünlük verilir.
Kağız istehsalına olan tələbatın artması ilə təkrar emal prosesi də mühüm yer tutur. Təkrar emal yalnız ətraf mühitin qorunmasını təmin etməklə qalmır, həm də yeni kağız istehsalına sərf olunan enerjini azaldır. Bununla belə, hər bir təkrar emal edilmiş kağız vərəqi də xüsusi emal mərhələlərindən keçir və bu proses yenidən resurs tələb edir. Kağızın hazırlanması haqqında məlumatlı olmaq onu daha diqqətlə istifadə etməyə və təkrar emalın əhəmiyyətini anlamağa kömək edir. Beləliklə, bu məqalədə kağızın necə hazırlandığını hər bir mərhələsini təfərrüatlı şəkildə araşdıracağıq. Bu biliklər kağızın dəyərini daha dərindən qiymətləndirməyimizə səbəb olacaq. Kağızın həyatımızda bu qədər geniş istifadəsinə baxmayaraq onun istehsal prosesini anlamaq həm maraqlı, həm də vacibdir.
Xammalın toplanması və hazırlanması
Kağız istehsalının təməl mərhələsi xammalın düzgün toplanması və hazırlanmasıdır. Bu prosesdə əsas material olaraq ağacdan istifadə olunur, lakin bambuk, pambıq, kətan və hətta təkrar emal edilmiş kağız kimi alternativ materiallar da geniş tətbiq edilir. Əsas xammal olan ağaclar diqqətlə seçilir, çünki onların növü və keyfiyyəti son məhsula birbaşa təsir edir. Qatranlı və uzun lifli ağaclar, məsələn, şam və ladin ağacları, möhkəm və davamlı kağız istehsalı üçün mükəmməl seçim hesab olunur. Digər tərəfdən, yumşaq və qısa lifli ağaclar, məsələn, evkalipt daha incə və hamar kağız üçün istifadə edilir. Ağaclar kəsildikdən sonra onlar böyük kütlələr halında fabriklərə daşınır. Bu mərhələdə ekologiya və davamlılıq mühüm rol oynayır. Ağac kəsimi zamanı meşələrin yenidən bərpası üçün tədbirlər görülməlidir.
Fabriklərdə ağaclar xüsusi maşınlarla kiçik hissələrə bölünür və pulpa hazırlanması üçün kimyəvi maddələrlə qarışdırılır. Bu qarışıq sellüloza liflərini ayrılmağa məcbur edən kompleks kimyəvi reaksiyalar yaradır. Liflərin ayrılması və təmizlənməsi prosesi pulpanın keyfiyyətini təyin edir. Eyni zamanda, suyun miqdarı, istifadə olunan kimyəvi maddələrin tərkibi və temperatur kimi parametrlərə diqqətlə nəzarət edilir. Ekoloji cəhətdən təmiz yanaşmalar üçün kimyəvi proseslərdə təbii və bioloji həllər də tətbiq olunur. Pulpa istehsalı prosesində ağacın hər bir hissəsi səmərəli istifadə edilir. Hətta qalan tullantılar bioyanacaq kimi istifadə olunaraq enerji istehsalına yönəldilir.
Bu mərhələ, həmçinin xammalın ilkin təmizlənməsi ilə tamamlanır. Liflərdən artıq qatran və çirklər çıxarılır, beləliklə, pulpanın kağıza çevrilmə prosesi üçün uyğun hala gətirilir. Bu proses kağızın rəngi, teksturası və qalınlığı kimi xüsusiyyətlərə təsir edir. Müasir texnologiyaların tətbiqi xammalın daha effektiv və dayanıqlı şəkildə emal olunmasına şərait yaradır. Beləliklə, xammalın toplanması və hazırlanması kağız istehsalının əsasını təşkil edir və məhsulun keyfiyyətinə böyük təsir göstərir.
Pulpanın hazırlanması
Pulpanın hazırlanması kağız istehsalının ən vacib və mürəkkəb mərhələlərindən biridir. Bu prosesdə ağacdan alınan liflər xüsusi mexaniki və kimyəvi proseslərdən keçir. Əsas məqsəd ağac liflərinin yumşaldılması və elastik hala gətirilməsidir ki, bu da kağızın keyfiyyətinə birbaşa təsir edir. Mexaniki üsullarda ağac lifləri xüsusi dəyirmanlarda əzilərək yumşaq pulpa halına salınır. Kimyəvi üsullarda isə liflər müəyyən kimyəvi maddələrlə, məsələn, natrium hidroksid və ya sulfatla qarışdırılır. Bu maddələr ağacın liflərini birləşdirən lignini ayrılmağa məcbur edir, nəticədə təmiz sellüloza əldə edilir.
Pulpa hazırlığı zamanı suyun miqdarı, temperatur və kimyəvi tərkib ciddi şəkildə tənzimlənir. Bu proses, həmçinin liflərin ölçüsünü və formasını təyin edir. Uzun liflərdən hazırlanan pulpa kağızın möhkəmliyini artırır, qısa liflər isə onun hamar və elastik olmasına kömək edir. Müasir fabriklərdə pulpa hazırlamaq üçün istifadə olunan texnologiyalar ekoloji cəhətdən təmizdir və tullantıların minimuma endirilməsinə yönəlmişdir. Su filtrasiyası və təkrar emal sistemləri, həmçinin tullantıların enerji mənbəyi kimi istifadəsi bu sahədə ən çox yayılmış ekoloji tədbirlərdən biridir.
Pulpanın hazırlanmasında rəng və digər xüsusiyyətlər də nəzərə alınır. Məsələn, bəzi kağız növləri üçün liflər xüsusi ağardıcı maddələrlə işləndikdən sonra ağ rəng əldə edir. Digər hallarda, rəngli kağız istehsalı üçün xüsusi boyalar əlavə olunur. Pulpanın tərkibinə müəyyən miqdarda nişasta və ya qatran qatılaraq onun möhkəmliyi və elastikliyi artırılır. Bu mərhələdə hər bir lifin bərabər yayılması və qarışığın homogenliyi təmin edilməlidir. Beləliklə, pulpa kağıza çevrilmək üçün tam hazır hala gətirilir və növbəti mərhələyə yönəldilir.
Pulpanın kağıza çevrilməsi
Pulpa hazırlandıqdan sonra o kağıza çevrilmək üçün xüsusi maşınlarda emal olunur. Bu prosesdə pulpa incə təbəqə halında yayılır və yüksək sürətli istehsal xətti boyunca hərəkət edir. Pulpanın yayılması zamanı onun qalınlığı, nəmliyi və sıxlığı xüsusi avadanlıqlar vasitəsilə tənzimlənir. Bu mərhələdə mexaniki və termik metodlardan istifadə olunur. Mexaniki metodlar vasitəsilə pulpa geniş xətt üzərində yayılır, termik metodlarla isə o qurudulur. Kağızın qalınlığı və keyfiyyəti pulpanın xətt boyunca necə yayıldığına birbaşa bağlıdır.
Qurudulma prosesi də bu mərhələdə baş verir. Pulpa əvvəlcə xüsusi vakuum avadanlıqları ilə ilkin nəmdən azad edilir. Daha sonra yüksək temperaturda işləyən quruducu silindrlərdə tamamilə qurudulur. Bu prosesin sonunda pulpa kağız təbəqəsi formasını alır. Qurudulma mərhələsində kağıza əlavə keyfiyyətlər qazandırmaq üçün müəyyən kimyəvi maddələr və qatranlar əlavə edilir. Məsələn, suya davamlılıq üçün xüsusi qoruyucu qatlar tətbiq olunur.
Bu mərhələdə kağızın səthi də xüsusi avadanlıqlarla hamarlaşdırılır və parlaq bir görünüş əldə edilir. Kağızın qalınlığı, ölçüsü və digər xüsusiyyətləri istehsal xəttində tənzimlənir. Müasir texnologiyaların tətbiqi ilə bu proses çox dəqiq və effektiv şəkildə həyata keçirilir. Nəticədə, kağız artıq müxtəlif məqsədlər üçün istifadəyə tam hazır hala gətirilir.
Kağızın son işlənməsi
Kağızın istehsal prosesi bu mərhələdə tamamlanır, lakin məhsulun keyfiyyətini artırmaq üçün son işlənmə mərhələsi mühüm rol oynayır. Bu mərhələdə kağıza rəng, tekstura və qoruyucu qatlar əlavə edilir. Məsələn, çap üçün nəzərdə tutulmuş kağızlar üzərinə xüsusi örtüklər tətbiq olunur ki, bu da rənglərin daha parlaq görünməsini təmin edir. Həmçinin, qeydlər üçün nəzərdə tutulmuş kağızlar daha az nəm çəkən və hamar səthə malik olur.
Kağızın bu mərhələdəki işlənməsi onun istifadəyə tam hazır hala gətirilməsini təmin edir. Bu prosesdə kağız rulonlar şəklində kəsilir və ya xüsusi formatlara uyğunlaşdırılır. Beləliklə, müxtəlif məqsədlər üçün nəzərdə tutulmuş kağız növləri əldə edilir. Kağızın son keyfiyyəti hər bir mərhələnin nə qədər dəqiq və effektiv həyata keçirilməsindən asılıdır. Bu proseslər, həmçinin kağızın iqtisadi dəyərini və ekoloji təsirini müəyyənləşdirir.
Nəticədə, bu mərhələ kağızın keyfiyyətini artıraraq onun müxtəlif sənaye sahələrində istifadəsini mümkün edir. Beləliklə, kağız istehsalının mürəkkəb və çoxmərhələli prosesi bu mərhələdə tamamlanır.
