Mandela effekti nədir?

Mandela effekti, insanların keçmiş hadisələri və ya faktları xatırlamaqda kütləvi yanlışlıq nümunələri yaşadıqları bir fenomen olaraq tanınır. Bu ad, 20-ci əsrin sonlarında insanların cənubi Afrikalı lider Nelson Mandela’nın 1980-ci illərdə həbsdə öldüyünə inanmaları ilə əlaqədar yaranıb. Əslində, Mandela 1990-cı ildə azadlığa çıxarılmış və 2013-cü ildə vəfat etmişdir.

Bu fenomen, insanların tarixi hadisələr, məşhur mədəniyyət anları və ya geniş tanınan faktlar haqqında eyni yanlış xatırlamaları bölüşdükləri zaman baş verir. Məsələn, çox insan Walt Disney-in “Snow White and the Seven Dwarfs” cizgi filminin məşhur səhnəsində “Mirror, mirror on the wall…” sözlərini xatırlayır, halbuki əslində “Magic mirror on the wall…” ifadəsi istifadə olunub.

Mandela effektinin səbəbləri hələ də tam olaraq anlaşılmamışdır. Psixoloqlar bu fenomeni insan yaddaşının qüsurlu və seçici olması ilə əlaqələndirirlər. Həmçinin, insanların eyni mədəniyyət mühitində böyümələri və oxşar məlumat mənbələrindən istifadə etmələri yanlış xatırlamaların yayılmasına səbəb ola bilər.

Mandela effekti ilə əlaqədar maraqlı bir nüans odur ki, insanlar səhv xatırladıqları faktları tez-tez çox əminliklə xatırlayırlar. Bu, “false memory” (yalan yaddaş) anlayışı ilə bağlıdır və insanların yalan xatirələrə necə sadiq qala bildiklərini göstərir.

Bu fenomen sosial psixologiyanın və kollektiv yaddaşın tədqiqatı üçün maraqlı bir sahə təqdim edir. İnsanların xatirələrinin necə formalaşdığı, necə dəyişdiyi və cəmiyyət üzvləri arasında necə yayıldığı haqqında daha çox öyrənmək üçün əhəmiyyətlidir. Mandela effekti, bizim düşüncəmizin və yaddaşımızın quruluşunu daha yaxşı başa düşməyə kömək edə bilər.